tekst: Anastazja Grebień, lekarz

Kiedy Mówimy o Zaburzeniach Lękowych?

Lęk jest naturalną reakcją emocjonalną, która ostrzega przed możliwym niebezpieczeństwem i mobilizuje nas do działania. Na przykład, gdy ktoś widzi nadjeżdżający samochód, odczuwa lęk i odsuwa się na chodnik, aby uniknąć wypadku. Uczennica obawiająca się egzaminu może poświęcić dodatkowy czas na naukę, co zwiększa jej szanse na dobrą ocenę. Tego rodzaju lęk pełni funkcję adaptacyjną, pomagając nam skutecznie radzić sobie z wyzwaniami.

Lęk staje się problemem, gdy:

  • Jest zbyt intensywny w stosunku do sytuacji, np. paraliżujący strach przed wystąpieniem publicznym.
  • Pojawia się w odpowiedzi na neutralne bodźce, które nie stanowią realnego zagrożenia, np. strach przed wejściem do windy.
  • Utrzymuje się długo po zniknięciu czynnika wywołującego, np. dziecko odczuwa lęk przez cały dzień po zgubieniu się na chwilę w sklepie.
  • Zakłóca codzienne funkcjonowanie dziecka, np. dziecko boi się samo iść do łazienki.
  • Towarzyszą mu intensywne objawy fizyczne, np. szybkie bicie serca, pocenie się, drżenie.

Taki lęk, który utrudnia codzienne życie, nazywamy dezadaptacyjnym. W takich przypadkach mówimy o zaburzeniach lękowych.

Rodzaje Zaburzeń Lękowych u Dzieci i Młodzieży

Zaburzenia lękowe mogą dotyczyć nawet 20% dzieci i młodzieży. Oto niektóre z nich:

  1. Lęk Separacyjny
    • Normalny u dzieci do 3. roku życia, stopniowo zanika do 5. roku życia.
    • Jako zaburzenie, występuje u 3-5% dzieci i młodzieży, częściej u dziewcząt.
    • Dziecko odczuwa nadmierny lęk na myśl o rozstaniu z opiekunem, reaguje oporem, płaczem, a czasem zgłasza dolegliwości fizyczne.
  2. Zaburzenie Lękowe Uogólnione
    • Dotyka 3-4,6% dzieci i młodzieży.
    • Dziecko nadmiernie martwi się różnymi sprawami, towarzyszy mu stały niepokój, nerwowość, trudności z koncentracją i snem.
  3. Zespół Lęku Napadowego (Zaburzenie Paniczne)
    • Występuje u 0,5-5% dzieci i młodzieży.
    • Charakteryzuje się nagłymi atakami paniki z silnymi objawami fizycznymi.
  4. Fobie Specyficzne
    • Dotykają 2,5-9% dzieci i młodzieży.
    • Lęk skupia się na konkretnym przedmiocie, zwierzęciu lub sytuacji, np. ciemności, wysokości.
  5. Zespół Lęku Społecznego (Fobia Społeczna)
    • Występuje u około 1% dzieci i młodzieży.
    • Dziecko odczuwa silny lęk w obecności nieznajomych osób i unika kontaktów społecznych.
  6. Mutyzm Wybiórczy
    • Występuje u 0,3-0,8% dzieci i młodzieży.
    • Dziecko nie mówi w obecności obcych osób, mimo że jego mowa i rozumienie są prawidłowe.
  7. Fobia Szkolna
    • Może objawiać się odmową pójścia do szkoły, towarzyszą jej nasilone objawy fizyczne, np. ból brzucha.

Przyczyny Zaburzeń Lękowych

Zaburzenia lękowe mogą być wynikiem kombinacji różnych czynników biologicznych, genetycznych i środowiskowych:

  • Czynniki biologiczne: Nieprawidłowa równowaga chemii mózgu, strukturalne różnice w mózgu.
  • Czynniki genetyczne: Wyższe ryzyko zaburzeń lękowych, jeśli ktoś w rodzinie również na nie cierpi.
  • Czynniki środowiskowe: Lęk w rodzinie, styl wychowania, brak poczucia bezpieczeństwa, przemoc lub odrzucenie przez rówieśników, traumatyczne wydarzenia.

Rozpoznanie Zaburzeń Lękowych

Psychiatra stawia diagnozę na podstawie rozmowy z dzieckiem i jego opiekunami oraz badania psychiatrycznego. Czasami dziecko trafia najpierw do psychologa. Lekarz musi również wykluczyć inne choroby, które mogą powodować lęk, np. problemy z tarczycą, astmę, padaczkę.

Leczenie Zaburzeń Lękowych

Podstawowe metody leczenia zaburzeń lękowych u dzieci i młodzieży to różne formy psychoterapii:

  • Psychoedukacja: Wyjaśnianie, czym są zaburzenia lękowe.
  • Psychoterapia poznawczo-behawioralna: Nauka radzenia sobie z objawami.
  • Psychoterapia indywidualna: Wspierająca dziecko w trudnych momentach.
  • Terapia grupowa: Szczególnie pomocna dla dzieci z fobią społeczną.
  • Terapia rodzinna: Praca nad zmianą lękowych wzorców w rodzinie.
  • Metody relaksacyjne i ćwiczenia oddechowe: Pomoc w radzeniu sobie z napadami paniki.
  • Trening asertywności i umiejętności społecznych: Pomocne w leczeniu fobii społecznej.

Problem z Chodzeniem do Szkoły

Dzieci z lękiem mogą unikać szkoły, co prowadzi do nieobecności. Ważna jest współpraca ze szkołą, nauczycielami i szkolnym psychologiem.

Farmakoterapia

Stosowana, gdy psychoterapia nie przynosi efektów. Leki z grupy SSRI (inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny) lub trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne mogą być stosowane. Benzodiazepiny tylko doraźnie.

Czy Zaburzenia Lękowe Można Wyleczyć?

W większości przypadków zaburzenia lękowe u dzieci i młodzieży ustępują przy odpowiednim leczeniu. Czasem pewien „rys” lękowy może pozostać, ale zazwyczaj dzieci radzą sobie dobrze w dalszym życiu. W przypadku bardzo nasilonych objawów i współwystępujących uzależnień, istnieje większe ryzyko, że zaburzenia będą trwały również w dorosłości.

Podsumowanie

Zaburzenia lękowe u dzieci i młodzieży to poważny problem, który wymaga odpowiedniego rozpoznania i leczenia. Współpraca z psychologiem, psychiatrą oraz szkołą jest kluczowa w skutecznym radzeniu sobie z lękiem. Dzięki odpowiedniemu wsparciu i terapii, dzieci mogą nauczyć się radzić sobie z lękiem i prowadzić normalne, szczęśliwe życie.

Call Now Button